Nije
slučajno da je antisemitizam povijesno prosperirao u trenucima najveće
kolektivne simboličke dezorijentacije. Kada veliki narativi oslabe, kada
budućnost izgleda mutna i sadašnjost prijeteća, a potreba za identifikacijom
apsolutnog neprijatelja postane neodložna. Trenutni val antisemitizma koji
prožima naše vrijeme stoga se ne može likvidirati kao jednostavna emocionalna
reakcija na događaje na Bliskom istoku. Iako nema sumnje da su zločeste akcije
Netanyahuove vlade, da je nasilje neselektivno usmjereno protiv civila, djece i
obitelji, izazvalo ogorčenje, ljutnju i tugu, neizbježno šireći globalni
antisemitski duh, podjednako nema sumnje da prelazak s političke kritike jedne
vlade i žestoke vojne strategije na stigmatiziranje Židova kao apsolutnog neprijatelja
označava ne samo semantičko nego i traumatično iskliznuće.
Suvremeni
antisemitizam ne može se objasniti isključivo kao reakcija na politiku Države
Izrael. Nije u prvom planu samo geopolitički sukob, nego nesvjesna fantazma
ukorijenjena u srce Zapada.
Raspoređuje
se ona oko dvojake prirode Židova: s jedne strane, parazit, podlo, korumpirano,
maligno biće, asimilirano u bakteriju, virus koji inficira zdravo tijelo
zajednice. S druge strane, svemoćno biće, tajni gospodar svijeta, nevidljivi
režiser tržišta, ratova i ekonomskih kriza.
Ovo
je antisemitska reprezentacija koja se pojavljuje ne samo u halucinantnom
portretu Židova koji je predložio Hitlerov Mein Kampf, nego se silovito
ponovo vraća čak i danas u zdravom razumu: Židov je istovremeno ništa i sve,
otpadak i suveren, ljudski otpadak i izraz moći koja je koliko potajna toliko i
svemoćna. Nije posrijedi samo logička pogreška, nego sama srž antisemitske fantazme.
U
psihoanalitičkim terminima, kako su i Freud i Fromm učinkovito pokazali,
antisemitizam funkcionira kao moćan projektivni stroj: sve ono što individualni
ili kolektivni subjekt ne uspije od vlastite nelagode simbolizirati, to biva
isključeno i pripisano malignoj drugosti koju je Židov predodređen utjeloviti.
Upravo Židov sveden na patogenog agenta jest taj koji nam omogućuje da o
društvu razmišljamo kao o bolesnom tijelu koje zahtijeva radikalnu terapiju.
Židov kao potajni i zli gospodar svijeta omogućuje nam da osmislimo nepravdu
identificirajući uzročni princip bolesti koja se mora iskorijeniti.
To
se događa svaki put kada Židov biva umiješan u spor ne kao građanin ili
određeni politički subjekt, nego kao metafizička figura Zla. Kada se, kao što
se dogodilo 7. oktobra i kao što se ponovilo u Sydneyu, ruka ispunjena mržnjom
naoruža i puca u gomilu, pogađajući mlade ljude, porodice i djecu na zabavi, to
je znak da je antisemitska fantazma prevagnula nad svim ostalim razmišljanjima.
Diskurs se više ne tiče izraelske politike, nego samog bivstvovanja Židova; ne
teške odgovornosti jedne vlade koja je pravednu obranu pretvorila u čin osvete,
nego ontološke krivnje koja se pripisuje cijelom narodu.
I
upravo se u tom otpatku manifestira reaktivacija arhaične mržnje, koja, poput
krške rijeke, koristi aktualne događaje kao izgovor za ponovno izbijanje. Ipak,
danas se nahodimo pred antropološkom mutacijom antisemitizma koja ne može a da
dodatno ne poveća našu zabrinutost. Nacistički antisemitizam predstavljao se
kao misija naporne i delirične obrane Zapada ugroženog židovsko-boljševičkom
zarazom i kvarenjem njegove krvi uzrokovanim malignim virusom koji se smatra
odgovornim za njegovu moralnu, političku i biološku dekadenciju.
No
dok je, prema filozofiji hitlerizma, Židov
bio mišljen kao strano tijelo Zapada, kao unutarnja pokvarenost i
izopačenost njegove veličine koju treba popraviti u ime rasnog zdravlja Volka
(naroda) i same zapadne civilizacije, suvremeni antisemitizam sve se više
isprepliće s dubokom i iracionalnom antizapadnom strašću. Židov se više ne
doživljava kao neprijatelj koji nagriza Zapad iznutra, nego postaje sam simbol
zapadnog zla i korupcije: globalnog kapitalizma, tehnološke dominacije,
financijskog grabeža, neokolonijalizma, militarizma i identitarizma.
U
tom smislu, džihadistički islamizam predstavlja jedan od najčišćih izraza
suvremenog antisemitizma. On uznemirujuće spaja antizapadnjačku strast
(paradoksalno prisutnu, kao što znamo, na samom Zapadu) s najklasičnijom
antisemitskom fantazmom: Židovom identificiranim kao teološki, politički i
ekonomski neprijatelj, odgovornim, u ovom slučaju, ne toliko za trovanje
čistoće i veličine Zapada (nacistički antisemitizam) koliko za posvemašnju
manifestaciju nepovratne pokvarenosti i izopačenosti Zapada kao takvog.
Massimo
Recalcati, Il fantasma
antisemita, La
Repubblica, 19. 12. 2025.
Preveo s
talijanskog Mario Kopić